Âm dương ngũ hành sinh khắc...

Giöõa thieân vaên caän ñaïi phöông Taây vôùi thieân vaên coå ñaïi Trung Quoác toàn taïi söï khaùc bieät raát caên baûn. Cho duø maët trôøi moïc leân hay laën xuoáng, traêng ñaày roài khuyeát hay laø söï vaän ñoäng cuûa caùc ngoâi sao ñeàu laø nhöõng hieän töôïng töï nhieân maø maét thöôøng ai cuõng thaáy, nhöng ngöôïc laïi laø hai bieåu töôïng theå nghieäm theá giôùi hoaøn toaøn khaùc nhau cuûa hai neàn thieân vaên ñoù. Caû hai bieåu töôïng naøy ñeàu coù moät yù nghóa chaân thöïc laø do söï theå nghieäm theá giôùi cuûa hai neàn thieân vaên ñoù tìm ra. “ Thieân quaùn thö” laø sach ghi cheùp laïi moät caùch chaân thöïc veà nhöõng “ quan traéc khoa hoïc”. Saùch ñoù ñaõ chi tieát caùc thieân töôïng aâm döông nguõ haønh ñaïi yù nhö sau:

Quan saùt söï vaän ñoäng cuûa maët traêng, maët trôøi laø döïa vaøo söï thuaän nghòch cuûa Moäc tinh. Neân noùi phöông Ñoâng moäc, chuû veà muøa xuaân, giaùp aát. Ngöôøi thaát nghóa bò phaït khi gaëp tueá tinh ( moäc tinh).

Quan saùt cöông khí döïa vaøo Hoûa tinh. Neân noùi, phöông Nam hoûa, chuû muøa haï, bính ñinh. Ngöôøi thaát leã bò phaït khi gaëp hoûa tinh.

Xem caùc sao laáy vò trí Thoå tinh laøm caên cöù. Neân noùi thoå ôû trung öông, chuû muøa haï, maäu, kyû. Ñoù laø töôïng cuûa Hoaøng ñeá, oâng chuû hay baø chuû.

Quan saùt söï dòch chuyeån cuûa ngaøy laáy vò trí Kim tinh laøm caên cöù . Neân noùi, phöông Taây muøa thu, canh taân. Noù chuû veà saùt, thaát saùt. Ngöôøi coù thaát saùt seõ bò phaït khi gaëp thaùi baïch.

Quan saùt giôø caên cöù vaøo vò trí cuûa Thuûy tinh. Neân noùi, phöông Baéc thuûy laø tinh cuûa Thaùi aâm, chuû veà muøa ñoâng, nhaâm quyù. Ngöôøi thaát hình bò phaït khi gaëp sao giôø sinh.

Saùch “ Toá vaán khí giao bieán ñaïi luaän” cuõng ñaõ ghi cheùp laïi caùch quan saùt nguõ tinh ñeå ñoaùn hoaï phuùc. Saùch ñoù coù noùi: .. . nguõ haønh: kim, moäc, thuûy, hoûa, thoå vöøa toát vöøa xaáu. Duøng noù ñeå bieát sinh töû hay thaønh baïi”. Ngöôøi ta coù theå caên cöù vaøo ñoä saùng, ñöôøng ñi, vò trí xa gaàn, toác ñoä cuûa Hoûa tinh, Thoå tinh, Kim tinh ( sao Thaùi Baïch), Thuûy tinh ñeå bieát ñöôïc tai hoaï hay may maén. Ñoái vôùi xaõ hoäi loaøi ngöôøi maø noùi, vieäc maát caân baèng coøn heä troïng hôn nhieàu so vôùi söï vaän ñoäng bình thöôøng. Söï thay ñoåi cuûa trôøi ñaát tuy laø ñieàm döï baùo phuùc hoaï trong nhaân gian, nhöng nguoàn goác sau xa cuûa phuùc hoaï laïi naèm chính trong haønh vi cuûa con ngöôøi. Laáy aâm döông nguõ haønh töùc laø nhöõng caùi bieåu thò söï caân baèng hay maát caân baèng giöõa caùc can chi trong Töù truï ñeå ñoaùn bieát caùt hung, hoaï phuùc cuûa con ngöôøi , ñoù laø keát tinh söï theå nghieäm quyù baùu cuûa con ngöôøi Trung Quoác coå ñaïi. Laáy söï sinh khaéc, cheá hoaù cuûa nguõ haønh ñeå giaûm söï maát caân baèng cuûa meänh, ñaëng töø ñoù höôùng ñeán ñieàu toát, laùnh xa ñieàu xaáu môùi laø yù nghóa laøm chuû vaän meänh cuûa mình moät caùch chaân chính.

Ngũ hành sinh khắc

Giöõa caùc nguõ haønh toàn taïi quy luaät töông sinh, töông khaéc. Gioáng nhö aâm döông, töông sinh, töông khaéc laø hai maët gaén lieàn vôùi nhau cuûa söï vaät. Khoâng coù sinh thì söï vaät khoâng theå phaùt sinh vaø phaùt trieån: khoâng coù khaéc thì khoâng theå duy trì söï caân baèng vaø ñieàu hoaø cuûa söï vaät trong quaù trình phaùt trieån vaø bieán hoùa. Trong nguõ haønh sinh, khaéc coù moái quan heä töông sinh

DÖÏ ÑOÙAN THEO TÖÙ TRUÏ - Thieäu Vó Hoa Trang 12

hai maët: caùi sinh ra toâi vaø caùi toâi sinh ra; moái quan heä töông khaéc cuõng coù hai maët : caùi khaéc toâi vaø caùi toâi khaéc.

Nguõ haønh töông sinh laø : moäc sinh hoûa, hoûa sinh thoå, thoå sinh kim, kim sinh thuyû, thuyû sinh moäc.

Nguõ haønh töông sinh coù nghóa laø:

- Moäc sinh hoûa: vì moäc tính oân, aám aùp töùc hoûa aån phuïc beân trong , xuyeân thuûng moäc seõ sinh ra hoûa. Vì vaäy maø noùi moäc sinh hoûa.

- Hoûa sinh thoå: vì hoûa noùng cho neân ñoát chaùy moäc. Chaùy heát bieán thaønh tro töùc laø thoå. Cho neân noùi hoûa sinh thoå.

- Thoå sinh kim: vì kim aån taøng, vuøi laáp trong ñaù, trong nuùi. Coù nuùi taát coù ñaù, vì vaäy noùi hoûa sinh thoå.

- Kim sinh thuûy: vì khí cuûa thieáu aâm ( khí cuûa kim) chaûy ngaàm trong nuùi töùc kim sinh ra thuyû. Vì vaäy laøm noùng chaûy kim seõ bieán thaønh thuyû, neân noùi kim sinh thuyû.

- Thuyû sinh moäc: nhôø thuyû oân nhuaän laøm cho caây coái sinh tröôûng, neân noùi thuûy sinh moäc.

Ngũ hành tương khắc

Moäc khaéc thoå, thoå khaéc thuyû, thuyû khaéc hoûa, hoaû khaéc kim, kim khaéc moäc.

YÙ nghóa cuûa nguõ haønh töông khaéc. Nguõ haønh töông khaéc laãn nhau ñoù laø baûn tính cuûa trôøi ñaát : thuûy khaéc hoûa, hoûa khaéc kim ; kim khaéc moäc ; moäc khaéc thoå ; thoå khaéc thuyû.

Nguõ haønh töông sinh theo quan heä tuaàn hoaøn ; töông khaéc theo quan heä khaéc caùch ngoâi.

H.veõ tr. 23

Nguõ haønh khoâng nhöõng coù sinh, coù khaéc, boå trôï cho nhau maø con khoáng cheá laãn nhau. Ngoaøi ra coøn coù maët thaùi qua vaø maët baát caäp. Ñieàu ñoù laøm cho vieäc döï ñoaùn trôû neân phöùc taïp. Trong quaù trình hoïc taäp muoán naém vöõng moái quan heä ñoái laäp thoáng nhaát naøy thì caàn phaûi naém vöõng nhöõng ñieàu neân vaø nhöõng ñieàu kî ñeå linh hoaït vaän duïng.

Kim : Kim vöôïng gaëp hoûa seõ trôû thaønh vuõ khí coù ích.

Kim coù theå sinh thuyû, nhöng thuyû nhieàu thì kim chìm; kim tuy cöùng nhöng cuõng coù theå bò thuyû duõa cuøn.

Kim coù theå khaéc moäc. Nhöng moäc cöùng thì kim bò meû; moäc yeáu gaëp kim taát seõ bò chaët ñöùt.

Kim nhôø thoå sinh, nhöng thoå nhieàu thì kim bò vuøi laáp ; thoå coù theå sinh kim nhöng kim nhieàu thì thoå bieán thaønh ít.

Hoûa : Hoûa vöôïng gaëp thuyû thì trôû thaønh öùng cöùu cho nhau.

Hoûa coù theå sinh thoå, nhöng thoå nhieàu thì hoûa aùm; hoûa maïnh gaëp thoå seõ bò daäp taét.

Hoûa coù theå khaéc kim, nhöng kim nhieàu thì hoaû taét; kim yeáu gaëp hoûa taát seõ noùng chaûy.

Hoûa nhôø moäc sinh, moäc nhieàu thì ngoïn löûa maïnh ; tuy moäc coù theå sinh hoûa nhöng hoûa nhieàu thì moäc bò ñoát chaùy.

Thuyû : Thuyû vöôïng gaëp thoå seõ thaønh ao hoà.

Thuyû coù theå sinh moäc, nhöng moäc nhieàu thì thuûy co laïi; thuyû maïnh khi gaëp moäc thì khí theá cuûa thuyû yeáu ñi.

Thuyû coù theå khaéc hoûa, nhöng hoûa nhieàu thuyû khoâ; hoûa nhöôïc gaëp thuyû raát bò daäp taét.

DÖÏ ÑOÙAN THEO TÖÙ TRUÏ - Thieäu Vó Hoa Trang 13

Thuûy nhôø kim sinh, nhöng kim nhieàu thì thuûy ñuïc ; kim coù theå sinh thuyû nhöng khi thuyû nhieàu thì kim laïi bò chuøn xuoáng.

Thoå: thoå vöôïng gaëp moäc thì vieäc hanh thoâng.

Thoå coù theå sinh kim nhöng kim nhieàu thì thoå trôû thaønh ít; thoå maïnh gaëp kim thì seõ khoáng cheá ñöôïc thoå uøn thaønh ñoáng.

Thoå coù theå khaéc thuyû nhöng thuûy nhieàu thì thoå bò troâi ; thuyû nhöôïc maø gaëp thoå taát seõ bò chaén laïi.

Moäc: Moäc vöôïng gaëp kim seõ trôû thaønh röôøng coät.

Moäc sinh hoûa, nhöng hoûa nhieàu thì moäc bò ñoát ; moäc maïnh gaëp hoûa thì moäc trôû thaønh yeáu.

Moäc khaéc thoå, nhöng thoå nhieàu thì moäc bò laán aùt ; thoå yeáu gaëp moäc thì seõ trôû thaønh khoâ caèn nöùt neû.

Moäc nhôø thuyû sinh, nhöng thuyû nhieàu thì moäc bò daït troâi ; thuyû coù theå sinh moäc ; nhöng moäc nhieàu thì thuûy bò co laïi.

“Chu dòch” noùi: moïi vieäc, moïi vaät trong theá gian ñeàu thoáng nhaát ôû thaùi cöïc. Kim, moäc, thuûy, hoûa, thoå naêm nguõ haønh naøy laø söï theå hieän roõ nhaát, lôùn nhaát cuûa vaïn vaät. Cho neân moïi vieäc, moïi vaät ñeàu thoáng nhaát ôû aâm döông, nguõ haønh. Con ngöôøi laø moät trong vaïn vaät, taát nhieân noù phaûi tham gia vaøo söï vaän ñoäng khoâng ngöøng cuûa vuõ truï. Töù truï döï ñoaùn hoïc vôùi tö caùch laø söï giaûi thích toaøn dieän veà cuoäc soáng con ngöôøi – tieåu thieän ñòa, neân ñoù laø moân hoïc veà quy luaät sinh meänh cuûa con ngöôøi. Noù vaän duïng quy luaät nguõ haønh ñeå giaûi thích moái quan heä giöõa con ngöôøi vaø trôøi ñaát.

II. Bản tính của ngũ hành

Baûn tính cuûa con ngöôøi laø noùi phaåm chaát baåm sinh voán coù. Caùi goïi laø tính tình töùc laø chæ söï möøng, giaän, buoàn , yeâu, gheùt vaø nhaân, nghóa, leã, trí, tín luoân coù moái quan heä gaén chaët vôùi kim, moäc, thuûy, hoûa, thoå. Tuy baûn tính con ngöôøi tuyø theo aûnh höôûng cuûa haäu thieân nhieân nhö hoaøn caûnh gia ñình, moâi tröôøng giaùo duïc maø thay ñoåi, song caên cöù vaøo söï vöôïng suy vaø sinh khaéc cuûa aâm döông, nguõ haønh ñaõ ñöôïc theå hieän trong Töù truï thì veà caên baûn, thieân tính cuûa con ngöôøi laø khoâng deã thay ñoåi.

Nhöõng caùi maø nguõ haønh ñaïi bieåu nhö tính tình, maøu saéc, muøi vò, nhaân theå, boán muøa, phöông vò ñeàu laø nhöõng ñaëc tính caên baûn. Nguõ haønh trong Töù truï coù maët thieân leäch veà vöôïng , laïi cuõng coù maët thieân leäch veà nhöôïc. Maët vöôïng laø chæ nhöõng ñaëc tính loä roõ, troäi noåi ; maët nhöôïc chæ laø nhöõng tính chìm aån hoaëc yeáu ôn. Nhöõng maët thieáu khuyeát trong Töù truï coù theå ñöôïc boå sung töông öùng ñeå höôùng tôùi caùi toát, traùnh ñöôïc caùi xaáu. Ví duï: ngöôøi moäc vöôïng thoâng qua söï caân baèng toång hôïp cuûa Töù truï coù theå theå hieän ra tính moäc. Neáu moäc khoâng ñuû hay khuyeát moäc hoaëc moäc bò khaéc thì khoâng nhöõng coù theå thoâng qua voùc ngöôøi, caù tính, töôùng maïo, söùc khoûe ñeå nhình thaáy maø coøn coù theå ñoaùn bieát ngöôøi ñoù haøng ngaøy aên uoáng thöôøng nghieän thöùc aên chua. Thích chua chính laø söï boå sung baûn naêng veà maët sinh lyù. Nhö vaäy ta coù theå thoâng qua söï boå sung lyù tính hoaëc qua söï löïa choïn coù lôïi cho söï nghieäp, tieàn ñoà hoân nhaân, taøi phuù, quan loäc, phuùc thoï, luïc thaân, söùc khoûe, ngheà nghieäp ñeå caân baèng toång hôïp cho Töù truï. Töùc laø ta ñaõ choïn söï boå sung coù lôïi, khoâng coù haïi. Chæ rieâng moät chöõ “boå” ñöôïc gôïi yù töø saùch vôû cuõng ñaõ giuùp cho ta moät phöông chaâm ñeå ñieàu chænh quy luaät vaän ñoäng sinh meänh cuûa cuoäc

DÖÏ ÑOÙAN THEO TÖÙ TRUÏ - Thieäu Vó Hoa Trang14

soáng. Chöông 2 cuûa cuoán saùch naøy moïi noäi dung ñeàu xoay quanh “boå”, coi ñoù laø chìa khoùa vaøng cho Nhaäp moân döï ñoaùn theo Töù truï. Hy voïng nhöõng ngöôøi môùi hoïc naém vöõng ñöôïc noù ñeå môû ñöôïc caùnh cöûa cuûa kho baùu veà thuaät soá dòch hoïc.

“Boå” nhö theá naøo ? Ñoù laø boå khí. Ngöôøi ta thöôøng noùi: ngöôøi soáng nhôø thôû khoù. Hoïc thuyeát aâm döông nguõ haønh töø xöa ñeán nay ñoái vôùi con ngöôøi thôû khí trôøi ñaát ñeå soáng maø noùi ñoù chính laø boå khí: kim, moäc, thuyû, hoùa, thoå. Khí cuûa aâm döông nguõ haønh bao haøm khaùi nieäm khoâng gian vaø thôøi gian cuûa vuõ truï. “Khí cuûa trôøi ñaát” chính laø khí trong ñuïc cuûa nguõ tinh vaän ñoäng trong thieân theå maø ngöôøi ñoù nhaän ñöôïc taïi thôøi ñieåm vaø ñòa ñieåm luùc sinh ra.

Töø meänh lyù coù theå ñoaùn bieát ñöôïc baåm tính cuûa con ngöôøi cuõng nhö coù theå ñoaùn ra ñöôïc dieän maïo, voùc daùng, noùi naêng, cöû chæ, thieän aùc. Thoâng thöôøng söï döï ñoaùn cao caáp, nhieàu taàng khoâng theå chæ duøng moät Töù truï maø phaûi döï ñoaùn toång hôïp caû caùc maët meänh lyù, dieän töôùng, coát töôùng, vaân tay, trong ñoù laáy meänh cuïc laøm chuû, caùc töôùng phaùp laøm boå trôï, tham khaûo, boå sung. Ñoä chính xaùc cuûa caùch döï ñoaùn ñoù chaéc chaén seõ cao vì ñaõ thoaùt ra khoûi caùch döï ñoaùn chæ döïa vaøo moät mình Töù truï. Caùch ñoaùn ñoù ñaõ taäp hôïp ñöôïc caùc maët loä ra veà aâm ñöùc, phong thuûy, nhaø cöûa, di truyeàn, nguõ haønh cuûa ngöôøi ñoù, töùc laø ñaõ toång hôïp ñöôïc caùc nhaân toá khaùc nhau ñeå ruùt ra keát luaän döï ñoaùn.

Mộc chủ về Nhân:  tính thaúng, bình oân hoaø. Ngöôøi moäc thònh thì taàm voùc cao, chaân tay daøi, phong caùch ñeïp, khoeù mieäng töôi, saéc maët traéng xanh. Coù loøng baùc aùi thöông ngöôøi, thanh cao khaûng khaùi, chaát phaùc, khoâng giaû doái. Ngöôøi moäc suy thì voùc ngöôøi gaày, toùc thöa, tính caùch heïp hoøi, ñoá kò, baát nhaân. Ngöôøi maø moäc khí töû tuyeät thì loâng maøy khoâng ngay ngaén, coå daøi, yeát haàu loài, da thòt khoâ, hay löøa doái, bieån laän.

Hỏa chủ về lễ , tính noùng nhöng tình caûm leã ñoä. Ngöôøi maø hoûa thònh thì ñaàu nhoû chaân daøi, voùc ngöôøi treân nhoïn döôùi nôû, maøy raäm, tai nhoû, tinh thaàn hoaït baùt , cung kính leã ñoä vôùi moïi ngöôøi, tính noùng gaáp. Ngöôøi maø hoûa suy thì daùng ngöôøi goùc nhoïn gaày vaøng, noùi naêng eà aø, doái traù, cay ñoäc, laøm vieäc coù ñaàu, khoâng coù ñuoâi..

Thổ chủ về tín, tính tình ñoân haäu. Ngöôøi thoå thònh thì thaét löng troøng, muõi nôû, loâng maøy thanh tuù, maét ñeïp, tieáng noùi vang vaø löu loaùt, trung hieáu, chaân thaønh, ñoä löôïng, giöõ lôøi höùa, haønh ñoäng chaéc chaén, keát quaû. Ngöôøi maø thoå maïnh quaù thì ñaàu oùc cöùng nhaéc, hieåu bieát chaäm, tính tình höôùng noäi, thích traàm tónh. Ngöôøi maø thoå khí khoâng ñuû thì saéc maët uû ruõ, maët moûng, muõi ngaén , loøng daï aùc ñoäc, baát tín, voâ tình.

Kim chuû veà nghóa, tính tình cöông tröïc, maõnh lieät. Ngöôøi maø kim thònh laø ngöôøi khoâng beùo khoâng gaày, maët traéng treûo, loâng maøy cao, maét saâu, söùc khoûe toát, tinh thaàn minh maãn, taùc phong quyeát ñoaùn, troïng nghóa khinh taøi, töï troïng. Ngöôøi maø kim maïnh quaù thì höõu duõng voâ möu, tham muoán , baát nhaân. Ngöôøi maø kim khoâng ñuû thì voùc ngöôøi gaày nhoû, tö caùch voâ tình, coù khi nham hieåm, ham daâm, haùo saùt, bieån laän, tham lam.

Thuûy chuû veà trí, thoâng minh hieàn laønh. Ngöôøi maø thuyû vöôïng saéc maët hôi ñen, noùi naêng nheï nhaøng, raønh roït,hay lo cho ngöôøi khaùc, tuùc trí ña möu, hoïc nhanh hôn ngöôøi. Ngöôøi maø thuûy maïnh qua thì hay caõi coï,tính tình linh tinh. Ngöôøi maø thuyû khoâng ñuû thì voùc ngöôøi thaáp beù , tính tình baát thöôøng, nhaùt gan, voâ möu haønh ñoäng khoâng coù thöù töï

Thuộc mộc:  Hôïp vôùi phöông Ñoâng. Coù theå laøm ngheà moäc, ngheà giaáy, ngheà troàng caây, troàng hoa, chaêm soùc caây non hay caùc phaåm vaät teá leã, höông lieäu hoaëc caùc ngheà kinh doanh veà caùc maët haøng ñoù.

Thuộc hỏa: Hôïp vôùi phöông Nam. Coù theå laøm caùc ngheà chieáu saùng, quang hoïc, nhieät ñoä cao, caùc dung dòch noùng, caùc chaát deã chaùy, caùc loaïi daàu, röôïu, thöïc phaåm, thöùc aên noùng, ngheà caét toùc hay caùc ñoà hoaù trang, ñoà trang söùc, coâng taùc vaên ngheä, vaên hoïc, vaên phoøng phaåm, vaên hoùa, vaên nhaân, nhaø saùng taùc, bieân soaïn, ngheà giaùo vieân, thö kyù, xuaát baûn, coâng vuï vaø coâng vieäc kinh doanh veà nhöõng maët ñoù.

Thuoäc thoå. Hôïp vôùi vuøng giöõa, hay ôû ngay vuøng ñoù. Coù theå laøm caùc ngheà veà thoå saûn, ñaát ñai, ôû noâng thoân, chaên nuoâi caùc loaïi gia caàm, laøm veà vaûi voùc ,trang phuïc, theâu deát, veà ñaù, veà than, veà vuøng nuùi, veà xi maêng, kieán truùc, mua baùn nhaø ôû, aùo ñi möa, oâ duø ; ñaép ñaäp, saûn xuaát caùc loaïi bình loï, thuøng chöùa nöôùc, laøm ngöôøi trung gian, moâi giôùi, ngheà luaät sö, ngheà quaûn lyù nghóa trang, taêng ni vaø nhöõng coâng vieäc, kinh doan lieân quan ñeán caùc maët ñoù.

Thuộc Thủy: Hôïp vôùi phöông Baéc. Coù theå theo caùc ngheà haøng haûi, buoân baùn nhöõng dung dòch khoâng chaùy , nöôùc ñaù, caùc loaïi caù, thuyû saûn, thuûy lôïi, nhöõng ñoà öôùp laïnh, ñaùnh löôùi, choã nöôùc chaûy, caûng vònh, beå bôi, ao hoà,beå taém. Ngöôøi ñoù thöôøng hay phieâu baït boân ba, löu thoâng, hay thay ñoåi. Tính thuyû,thanh khieát, laø nhöõng chaát hoùa hoïc khoâng bò boác chaùy, laøm ngheà treân bieån, di ñoäng, coù kyõ naêng kheùo leùo, bieát daãn ñaïo, du lòch, ñoà chôi, aûo thuaät, laø kyù giaû, trinh saùt, du khaùch, laø nhöõng coâng cuï daäp taét löûa, caâu caù, ngheà chöõa beänh hoaëc kinh doanh döôïc lieäu, laøm thaày thuoác, y taù, ngheà chieâm boác.

Thuộc kim. Hôïp vôùi phöông Taây. Coù theå theo ñuoåi caùc ngheà hoaëc kinh doanh coù lieân quan vôùi vaät lieäu kim loaïi, tính caùch cöùng raén, quyeát ñoaùn, bieát voõ thuaät, giaùm ñònh, laø quan thanh lieâm, toång quaûn ; laøm caùc ngheà oâ toâ, giao thoâng, kim hoaøn, coâng trình, troàng caây ; khai thaùc moû, khai thaùc goã, ngheà cô khí.