Ngũ hành sinh khắc
Mộc : töông öùng vôùi gan vaø maät, gaân coát vaø töù chi. Moäc qua vöôïng hay qua suy deã maéc beänh veà gan, maät, coå, töù chi, khôùp, gaân, maét, thaàn kin.
Hoả: töông öùng vôùi caùc taïng phuû tim vaø ruoät non. Thuoäc maïch maùu vaø caùc heä thoáng tuaàn hoaøn. Hoûa vöôïng hay quaù suy deã maéc caùc beänh veà ruoät non, tim, vai, dòch maùu, phaàn maët, raêng, buïng , löôõi.
Thổ: töông öùng vôùi laù laùch vaø daï daøy. Thuoäc ruoät vaø caû heä thoáng tieâu hoùa. Thoå quaù vöôïng hay qua suy deã maéc caùc beänh laù laùch, daï daøy, söôøn, vuøng buïng, löng, ngöïc, phoåi.
Kim: töông öùng vôùi phoåi vaø ruoät giaø. Thuoäc khí quaûn vaø caû heä thoáng hoâ haáp. Kim quaù vöôïng hay quaù suy deã maéc caùc beänh veà ñaïi traøng, phoåi, vuøng roáng, ho ñôøm, gan, da, tró, muõi, khí quaûn.
Thuỷ: töông öùng vôùi thaän vaø baøng quang. Thuoäc naõo vaø heä thoáng tieát nieäu. Thuyû quaù vöôïng hay quaù suy deã maéc caùc beänh veà thaän, baøng quang, baép ñuøi, chaân, ñaàu , gan, tieát nieäu, aâm boä, phaàn thaét löng, tai, töû cung.
DÖÏ ÑOÙAN THEO TÖÙ TRUÏ - Thieäu Vó Hoa Trang16
III. CAN, CHI , NGŨ HÀNH
Saùch “ Nguõ haønh ñaïi nghóa” noùi: can, chi laø do Ñaïi Saøo phaùt hieän . Ñaïi Saøo “ Laáy tình cuûa nguõ haønh ñeå duøng giaùp, aát, .... laøm teân ngaøy goïi laø can; duøng tí, söûu,... laøm teân thaùng goïi laø chi. Coù vieäc lieân quan ñeán trôøi thì duøng ngaøy , coù lieân quan ñeán ñaát thì duøng thaùng. Vì aâm döông coù söï khaùc nhau neân coù teân can , chi”.
Möôøi thieân can: Giaùp , aát, bính, ñinh, maäu , kyû, canh, taân, nhaâm , quyù.
Möôøi hai ñòa chi: Tí, söûu, daàn, maõo , thìn, tî , ngoï, muøi, thaân, daäu, tuaát , hôïi.
Ý nghĩa của CAN CHI.
Saùch “ Quaàn thö thaûo dò” noùi:
Giaùp coù nghóa laø môû, töùc chæ daáu hieäu vaïn vaät taùch ra.
Aát coù nghóa laø keùo, töùc chæ vaïn vaät luùc ban ñaàu ñöôïc keùo leân.
Bính coù nghóa laø ñoät nhieân, chæ vaïn vaät ñoät nhieân loä ra.
Ñinh coù nghóa laø maïnh, töùc laø chæ vaïn vaät baét ñaàu maïnh leân.
Maäu coù nghóa laø raäm raïp, töùc chæ vaïn vaät töùc chæ vaïn vaät xum xueâ.
Kyû coù nghóa laø ghi nhôù, töùc chæ vaïn vaät baét ñaàu coù hình ñeå phaân bieät.
Canh coù nghóa laø chaüc laïi, töùc chæ vaïn vaät ñeàu coù söï thu hoaïch.
Nhaâm coù nghóa laø gaùnh vaùc, töùc chæ döông khí chòu vieäc nuoâi döôõng vaïn vaät.
Quyù coù nghóa laø ño, ñoaùn ñöôïc , chæ söï vaät ñaõ coù theå ño löôøng ñöôïc.
Do ñoù coù theå thaáy roõ möôøi thieân can khoâng coù lieân quan gì vôùi maët trôøi moïc, laên maø chæ coù chu kyø tuaàn hoaøn cuûa maët trôøi môùi coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán söï sinh tröôûng cuûa vaïn vaät.
Möôøi hai ñòa chò laø ñeå mieâu taû chu kyø vaän ñoäng cuûa maët traêng. Saùch “ Quaàn thö khaûo dò” noùi:
Tí coù nghóa laø tö boå nuoâi döôõng, töùc laø maàm moáng cuûa vaïn vaät ñöôïc naûy nôû nhôø döông khoù.
Söûu coù nghóa laø keát laïi, töùc laø caùc maàm non tieáp tuïc lôùn leân.
Daàn coù nghóa laø ñoåi dôøi, daãn daét, töùc laø chæ maàm vöøa môùi nöùt ñaõ vöôn leân khoûi maët ñaát.
Maõo coù nghóa laø ñoäi, töùc laø vaïn vaät ñoäi ñaát maø leân.
Thìn coù nghóa laø chaán ñoäng, töùc moïi vaät qua chaán ñoäng maø lôùn leân.
Tò coù nghóa laø baét ñaàu, töùc chæ vaïn vaät ñeán ñaây ñaõ coù söï baét ñaàu.
Ngoï coù nghóa laø aùm muoäi, töùc chæ aâm khí ñaõ baét ñaàu coù, vaïn vaät hôi suy giaûm.
Thaân coù nghóa laø thaân theå, töùc chæ thaân theå vaïn vaät ñeàu ñaõ tröôûng thaønh.
Daäu coù nghóa laø giaø, töùc chæ vaïn vaät ñaõ giaø daën, thaønh thuïc.
Tuaát coù nghóa laø dieät, töùc chæ vaïn vaät ñeàu suy dieät.
Hôïi coù nghóa laø haït, töùc chæ vaïn vaät thu taøng veà thaønh haït cöùng.
Do ñoù coù theå thaáy möôøi hai ñòa chi coù lieân quan vôùi söï tieâu tröôûng aâm döông cuûa maët traêng. Chu kyø tuaàn hoaøn cuûa maët traêng cuõng coù söï aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán söï sinh saûn cuûa vaïn vaät. Vì möôøi thieân can vaø möôøi hai ñòa chi ñöôïc xaây döïng töø söï nhaän thöùc ñaëc ñieåm hoaït cuûa maët trôøi vaø maët traêng, ñaát laøm aâm. Do ñoù raát töï nhieân ngöôøi ta ñaõ laáy möôøi thieân can phoái vôùi trôøi, möôøi hai ñòa chi phoái vôùi ñaát, vì theá môùi coù teân goïi “ thieân can, ñòa chi”
.
DÖÏ ÑOÙAN THEO TÖÙ TRUÏ - Thieäu Vó Hoa Trang17
Trong döï ñoaùn vaän meänh, thieân can voâ cuøng quan troïng. Ngaøy sinh cuûa moãi con ngöôøi, truï ngaøy do can ngaøy vaø chi ngaøy hôïp thaønh. Can ngaøy vöôïng töôùng, khoâng bò khaéc haïi thì baûn tính cuûa can ngaøy caøng roõ raøng, coù theå duøng noù laøm tieâu chí ñeå döï ñoaùn tính tình ngöôøi aáy.
Giáp mộc thuộc dương. Noùi chung laø ñeå chæ caây to ôû ñaïi ngaøn, tính chaát cöôøng traùng. Giaùp moäc laø baäc ñaøn anh trong caùc loaøi moäc, coøn coù nghóa laø cöông tröïc, coù yù thöùc kyû luaät.
Ất mộc thuộc âm. Chæ nhöõng caây nhoû, caây coû, tính chaát meàm yeáu. Aát moäc laø baäc em gaùi trong caùc loaøi moäc, coøn coù nghóa laø caån thaän, coá chaáp.
Bính hỏa thuộc dương. Chæ maët trôøi, noùng vaø raát saùng. Bính hoûa laø anh caû cuûa hoûa, coù nghóa laø höøng höïc, boàng boät, nhieät tình, hoaø phoùng. Coøn coù nghóa laø hôïp vôùi nhöõng hoaït ñoäng xaõ giao, nhöng cuõng deã bò hieåu laàm laø thích phoùng ñaïi, hieáu danh.
ĐINH hỏa thuộc âm Coù nghóa laø löûa cuûa ngoïn ñeøn, cuûa loø beáp. Theá cuûa ngoïn löûa khoâng oån ñònh, gaëp thôøi thì löûa maïnh, khoâng gaëp thôøi thì löûa yeáu. Ñinh hoûa laø em gaùi cuûa hoûa, coù tính caùch beân ngoaøi traàm tónh, beân trong soâi noåi.
Mậu thổ thuộc dương Chæ ñaát ôû vuøng ñaát roäng, ñaát daøy , phì nhieâu. Coøn chæ ñaát ôû ñeâ ñaäp, coù söùc ngaên caûn nöôùc luõ cuûa soâng. Maäu thoå laø anh caû cuûa thoå, coù nghóa coi troïng beà ngoaøi, gioûi giao thieäp, coù naêng löïc xaõ giao. Nhöng cuõng deã bò maát chính kieán maø thöôøng chìm laãn trong soá ñoâng.
Kỷ thổ thuộc âm. Chæ ñaát ruoäng vöôøn, khoâng ñöôïc phaúng roäng vaø phì nhieâu nhö maäu thoå nhöng thuaän lôïi cho troàng troït. Kyû thoå laø em gaùi cuûa thoå, noùi chung tính caùnh chi tieát, caån thaän, laøm vieäc coù traät töï ñaàu ñuoâi, nhöng ít ñoä löôïng.
Canh (kim) thuoäc döông. Noùi chung chæ saét theùp, dao kieám, khoaùng saûn, tính chaát cöùng raén. Canh kim laø anh caû cuûa kim, coù nghóa neáu laø ngöôøi coù taøi veà veà vaên hoïc, neáu laø vaät thì coù ích. Coù taøi laøm kinh teá.
Taân ( kim ) thuộc âm. Chæ ngoïc chaâu, ñaù quyù, vaøng caùm. Taân kim laø em giaù cuûa kim, noù coù theå maøy moø khaéc phuïc moïi khoù khaên ñeå hoaøn thaønh moïi vieäc lôùn, ñoàng thôøi cuõng coù nghóa laø ngoan coá.
Nhâm thủy thuộc dương. Chæ thuûy cuûa bieån caû. Nhaâm thuûy laø anh cuûa thuyû, noù coù nghóa laø xanh trong, khoan dung, hoaø phoùng, coù khaû naêng ñuøm boïc vaø bao dung , nhöng ngöôïc laïi cuõng coù tính yû laïi hoaëc chaäm chaïp, khoâng lo laéng.
Qúy thủy thuộcâm. chæ nöôùc cuûa möa, coøn coù nghóa laø oâm aáp, maàm moáng beân trong. Quyù thuûy laø em gaùi cuûa thuûy, coù tính caùch chính tröïc, caàn maãn, duø gaëp hoaøn caûnh khoù khaên cuõng coá gaéng môû ñöôøng thoaùt khoûi.
Ñòa chi cuûa Töù truï laø yeáu toá coù vai troø gioáng nhö thieân can trong döï ñoaùn. Ñeå khi döï ñoaùn deã nhôù moái quan heä hình xung khaéc haïi cuûa caùc hôïp cuïc cuûa ñòa chi, ngöôøi ta ghi nhôù möôøi hai ñòa chi treân caùc cò trí cuûa hình baøn tay. Nhö theá giuùp ta deã nhôù quy luaät caùc ñòa chi theo moät hình töôïng cuï theå. Caùc moái quan heä ñoù ôû phía döôùi seõ ñöôïc baøn ñeán moät caùch tæ mæ.
Döôùi ñaây giôùi thieäu hình baøn tay ñeå ghi nhôù ñòa chi.
H.veõ tr. 32
Âm dương ngũ hành của CAN, CHI.
Can chi ñöôïc chia thaønh aâm döông. Trong “Dòch truyeän” noùi: Thaùi cöïc sinh löôõng nghi. Tính cuûa nguõ haønh: kim, moäc, thuûy, hoûa, thoå laø caùc vaät cô baûn caáu thaønh vaïn vaät. Nguoàn goác cuûa noù cuõng laø thaùi cöïc. Vì vaäy:
DÖÏ ÑOÙAN THEO TÖÙ TRUÏ - Thieäu Vó Hoa Trang18
Giaùp , aát cuøng thuoäc moäc. Giaùp laø can döông, aát laø can aâm.
Bính, ñinh cuøng thuoäc hoûa. Bính laø can döông, ñinh laø can aâm.
Maäu, kyû cuøng thuoäc thoå. Maäu laø can döông, kæ laø can aâm.
Canh, taân cuøng thuoäc kim. Canh laø can döông, taân laø can aâm.
Nhaâm, quyù cuøng thuoäc thuûy. Nhaâm laø can döông, quyù laø can aâm.
Daàn, maõo cuøng thuoäc moäc. Daàn laø chi döông, maõo laø chi aâm.
Tí , ngoï cuøng thuoäc hoûa . Ngoï laø chi döông, tò laø chi aâm.
Thaân, daäu cuøng thuoäc kim. Thaân laø chi döông, daäu laø chi aâm.
Hôïi,tí cuøng thuoäc thuûy. Tí laø chi döông, hôïi laø chi aâm.
Thoå ôû boán cuoái, töùc laø caùc thaùng cuoái cuûa boán quyù cho neân thìn, tuaát , söûu , muøi cuøng laø thuoäc thoå, thìn , tuaát ñeàu laø chi döông, söûu muøi ñeàu laø chi aâm.
Âm dương củaCAN, CHI.
Can döông
Giaùp
Bính
Maäu
Canh
Nhaâm
Can aâm
Aát
Ñinh
Kæ
Taân
Quyù
Chi döông
Tí
Daàn
Thìn
Ngoï
Thaân
Tuaát
Chi aâm
Söûu
Maõo
Tò
Muøi
Daäu
Hôïi
Phương vị của CAN, CHI.
Phöông cuûa möôøi can. Giaùp ,aát phöông ñoâng, moäc ; bính, ñinh phöông nam , hoûa ; maäu, kyû ôû giöõa , thoå ; canh, taân phöông taây, kim; nhaâm, quyù phöông baéc, thuûy.
Phöông cuûa möôøi hai chi. Daàn , maõo phöông ñoâng moäc ; tò, ngoï phöông nam, hoûa ; thaân, daäu phöông taây, kim ; hôïi tí phöông baéc, thuyû, thìn, tuaát , söûu, muøi ôû giöõa, laø thoå cuûa boán muøa.
Phöông vò cuûa can, chi laø do caùc nhaø thieân vaên hoïc coå xöa cuûa Trung Quoác quan traéc söï vaän ñoäng cuûa maët trôøi, maët traêng vaø nguõ tinh trong baàu trôøi maø xaùc ñònh neân. Hai beân cuûa daûi hoaøng ñaïo vaø xích ñaïo voøng quanh baàu trôøi moät voøng ñöôïc chia thaønh hai möôi taùm quan tinh ( quan tinh töùc laø chia moät soá ngoâi sao thaønh moät toå, moãi toå laïi duøng teân cuûa moät söï vaät naøo ñoù treân quaû ñaát ñeå goïi, moät toå nhö theá ñöôïc goïi laø moät quan tinh), laáy ñoù laøm tieâu chí ñeå quan traéc, thoâng thöôøng coøn goïi laø “ hai möôi taùm tuù” . Ngöôøi ta laïi chia hai möôi taùm tuù thaønh boán nhoùm, moãi nhoùm coù baûy tuù ; ngöôøi ta laïi phoái boán phöông ñoâng , nam, taây, baéc vôùi boán loaïi ñoäng vaät laø thanh long, baïch hoå, chu töôùc, huyeàn vuõ, goïi laø “boán töôïng”, “boán phöông”.
Tàng chứa của CAN, CHI.
Trong döï ñoaùn theo Töù truï cho duø can chi cuûa meänh cuïc hay can chi cuûa ñaïi vaän, can cuûa tueá vaän hoaëc chi cuûa tueá vaän hoaëc löu nieân ñeàu laø moät chænh theå höõu cô, töùc giöõa chuùng coù moái quan heä vôùi nhau. Ñoù laø thieân can ñòa chi, ñòa chi taøng chöùa thieân can. Ví duï giaùp aát hoaëc aát laø can cuûa Töù truï ( trong chöông 4 seõ noùi chi tieát ) töùc laø caùi maø nguõ haønh laøm chuû meänh . Laáy can ngaøy ñeå xem qua caùc can chi khaùc maïnh hay yeáu laø raát quan troïng. Neáu ñòa chi coù daàn, maõo trôï giuùp, hôïi tyù töông sinh ñeå chöùa giaùp hoaëc aát thì coù theå khieán cho baûn thaân sinh vöôïng ; raát kieâng gaëp phaûi chöùa thaân, daäu vì nhö theá seõ bò khaéc toån thöông. Ngöôïc laïi neáu trong meänh ñoù coù ñòa chi daàn hoaëc maõo laø raát quan troïng thì giaùp aát hoaëc nhaâm quyù chính laø
DÖÏ ÑOÙAN THEO TÖÙ TRUÏ - Thieäu Vó Hoa Trang19
thieân can ñeå chôû che, khieán cho daàn hoaëc maõo sinh vöôïng ; neáu gaëp phaûi thieân can laø canh taân che truøm hay phaûi gaùnh vaùc coù theå khieân cho moät nguõ haønh naøo ñoù maïnh leân hoaëc yeáu ñi. Thöù hai laø caùc thieân can vaø ñòa chi cuøng loaïi nguõ haønh thì lieân quan goác reã vôùi nhau. Thieân can thoâng goác ôû ñòa chi: giaùp coù trong daàn, khí goác cuûa giaùp moäc laø reã seõ ñöôïc sinh phuø, nhö theá goác cuûa thieân can seõ beàn chaët. Khi giaùp moäc gaëp chi maõo, vì trong maõo coù taøng aån cuøng loaïi aát moäc, cho neân söùc beàn chaët cuûa goác keùm hôn giaùp moäc trong daàn. Ñòa chi neáu gaëp xung khaéc thì goác cuûa thieân can deã bò nhoå baät. Ngöôïc laïi, khi ñòa chi ñöôïc söï trôï giuùp ngaàm cuûa thieân can, neáu thieân can gaëp sinh phuø thì ñòa chi ñöôïc söï hoã trôï ngaàm neân caøng maïnh. Neáu thieân can bò xung khaéc thì ñòa chi nhaän ñöôïc söï giuùp ngaàm suy yeáu.
Moái quan heä che chôû ñoái vôùi söï caân baèng chung cuûa Töù truï coù moät vai troø voâ cuøng quan troïng. Vì vaäy ngöôøi môùi hoïc khoâng ñöôïc coi nheï ñieàu cô baûn naøy.
Mùa vượng năm khí CAN CHI.
Söï baét ñaàu vaø keát thuùc cuûa vaïn vaät trong vuõ truï cuõng töùc laø quaù trình “ laàn löôït chuyeån ñoåi vaät naøy thaønh vaät khaùc” cuûa naêm khí. Cho neân moãi khí ñeàu coù caùc thôøi kyø : sinh, thònh, suy, töû.
Thôøi kyø thònh töùc laø thôøi kyø “ naém leänh” . Laáy can chi laøm bieåu töôïng thì ñoù laø : giaùp , aát, daàn, maõo moäc vöôïng ôû muøa xuaân ; bính , ñinh, tî, ngoï hoûa vöôïng ôû muøa haï ; canh , taân, thaân, daäu, kim vöôïng ôû muøa thu ; nhaâm , quyù , hôïi, tyù, hôïi, tyù, thuûy vöôïng ôû muøa ñoâng; maäu , kyû, thìn, tuaát, söûu, muøi vöôïng ôû boán muøa.
Mùa vượng phương vị
Can chi
Phöông vò Muøa vöôïng
Thieân can
Ñòa chi
Ñoâng
Xuaân
Giaùp aát
Daàn maõo
Nam
Haï
Bính, ñinh
Tò, ngoï
Ôû giöõa
Thaùng cuoái 4 muøa
Maäu, kyû
Thìn, tuaát, söûu, muøi
Taây
Thu
Canh, taân
Thaân, daäu
Baéc
Ñoâng
Nhaâm, quyù
Hôïi, tyù
IV. Sinh vượng tử tuyệt
Söï ra ñôøi aâm döông cuûa can chi laø töø nguõ haønh, söï maïnh yeáu, thònh suy cuûa kim, moäc, thuyû, hoûa, thoå gaén lieàn vôùi söï vaän haønh cuûa caùc thieân theå. Ñoù laø theá giôùi thoáng nhaát giöõa xaõ hoäi, lòch söû vaø töï nhieân.
Trong döï ñoaùn vaän meänh, ngöôøi xöa ñaõ toång keá ra nhieàu phöông phaùp suy ñoaùn khoa hoïc ñeå coá gaéng aên khôùp vôùi quy luaät vaän haønh cuûa caùc thieân theå. Ñoù laø thoâng qua aâm döông, nguõ haønh cuûa thieân can ngaøy giôø sinh ngöôøi ñoù ñoái vôùi traïng khí baåm sinh cuûa trôøi ñaát – thuaän nghòch, suy vöôïng, daøy moûng cuûa thaùng sinh ñeå ñoaùn ra vaän meänh cuûa caû cuoäc ñôøi. Ví duï sinh ngaøy giaùp thaùng tí, töùc can ngaøy laø giaùp moäc, sinh vaøo sau laäp xuaân, tröôùc kinh traäp, nhö theá
DÖÏ ÑOÙAN THEO TÖÙ TRUÏ - Thieäu Vó Hoa Trang20
giaùp ñöôïc thieân thôøi ñòa lôïi, baåm khí töï nhieân daøy daën, neân goïi laø “laâm quan”. Neáu sinh vaøo thaùng thaân, thuoäc tröôùc baïch loäc, ñuùng vaøo luùc caây coái thaát thôøi thaát theá, caây giaø vöøa cheát, caây non chöa hình thaønh, cho neân moäc “tuîeät” ôû thaân. Nhöõng thaùng khaùc cuõng taøng aån nhöõng tin töùc veà vaän meänh, cho neân cuõng coù theå laàn löôït theo caùch ñoù maø ñoaùn bieát. “Laâm quan”, “tuyeät”.... goàm möôøi hai giai ñoaïn töôïng tröng cho khí cuûa möôøi hai thaùng trong moät naêm. Thöù töï cuûa chuùng laø: tröôøng sinh, moäc duïc, quan ñaùi, laâm quan, ñeá vöôïng, suy, beänh, töû, moä, tuyeät, thai, döôõng. Möôøi hai giai ñoaïn ñoù bieåu thò traïng thaùi cuûa nguõ haønh theå hieän trong möôøi hai chi.
Mười can
Can döông ( thuaän )
Can aâm (ngöôïc )
Aâm döông
Can
12 cung
Giaùp
Bính
Maäu
Canh
Nhaâm
Aát
Ñinh kyû
Taân
Quyù
Tröôøng sinh
Hôïi
Daàn
Tò
Thaân
Ngoï
Daäu
Tí
Maõo
Moäc duïc
Tí
Maõo
Ngoï
Daäu
Tò
Thaân
Hôïi
Daàn
Quan ñaùi
Söûu
Thìn
Muøi
Tuaát
Thìn
Muøi
Tuaát
Söûu
Laâm quan
Daàn
Tò
Thaân
Hôïi
Maõo
Ngoï
Daäu
Tí
Ñeá vöôïng
Maõo
Ngoï
Daäu
Tí
Daàn
Tò
Thaân
Hôïi
Suy
Thìn
Muøi
Tuaát
Söûu
Söûu
Thìn
Muøi
Tuaát
Beänh
Tò
Thaân
Hôïi
Daàn
Tí
Maõo
Ngoï
Daäu
Töû
Ngoï
Daäu
Tí
Maõo
Hôïi
Daàn
Tò
Thaân
Moä
Muøi
Tuaát
Söûu
Thìn
Tuaát
Söûu
Thìn
Muøi
Tuyeät
Thaân
Hôïi
Daàn
Tò
Daäu
Hôïi
Daàn
Tò
Thai
Daäu
Tí
Maõo
Ngoï
Thaân
Hôïi
Daàn
Tò
Döôõng
Tuaát
Söûu
Thìn
Muøi
Muøi
Tuaát
Söûu
Thìn.
Trường sinh sinh - gioáng nhö ngöôøi vöøa sinh ra hoaëc laø giai ñoaïn giaùng sinh, töùc laø chæ luùc vaïn vaät vöøa moïc maàm.
Mộc dục- laø treû sô sinh ñöôïc taém röûa ñeå tröø ueá baån, töùc chæ vaïn vaät vöøa sinh ra ñaõ ñöôïc trôøi ñaát taém goäi.
Quan đới - laø treû em ñaõ coù theå maëc aùo, ñoäi muõ, töùc laø chæ vaïn vaät ñaõ daàn daàn maïnh leân.
Lâm quan – nhö ngöôøi ñaõ tröôûng thaønh cöôøng traùng, coù theå laøm quan, laõnh ñaïo daãn daét ngöôøi khaùc, töùc laø chæ söï vaät ñaõ tröôûng thaønh.
Ñeá vöôïng - töôïng tröng cho ngöôøi ñaõ maïnh meõ ñeán cöïc ñieåm, coù theå giuùp vua laøm nhöõng vieäc lôùn, töùc laø chæ söï vaïn vaät ñaõ thaønh thuïc.
Suy – laø chæ vì ñaõ cöïc thònh neân khí baét ñaàu suy, töùc vaïn vaät baét ñaàu phaùt sinh suy bieán.
Bệnh - nhö ngöôøi bò beänh taät, töùc laø chæ vaïn vaät khoán ñoán.
Tử- laø ngöôøi khí ñaõ heát, thaân xaùc ñaõ cheát, hay vaïn vaät ñaõ bò dieät.
DÖÏ ÑOÙAN THEO TÖÙ TRUÏ - Thieäu Vó Hoa Trang21
Mộ - coøn goïi laø “kho” , nhö ngöôøi sau khi cheát nhaäp moä hay chæ vaïn vaät sau khi thaønh coâng quy veà kho.
Tuyệt – nhö theå xaùc con ngöôøi ñaõ bò tan raõ trôû thaønh ñaát hay chæ vaïn vaät khi tröôùc ñaõ tuyeät, khí tieáp sau coøn chöa ñeán, chöa coù hình haøi gì ôû trong ñaát.
Thai - nhö con ngöôøi nhôø khí cuûa cha meï keát tuï thaønh thai hay laø chæ luùc khí cuûa trôøi ñaát giao nhau, sau ñoù khí ñöôïc keát thaønh thai.
Dưỡng – gioáng nhö thai ngöôøi ñöôïc meï nuoâi trong buïng, sau ñoù ñöôïc sinh ra, hay chæ vaïn vaät ñöôïc hình thaønh trong ñaát, sau ñoù phaùt maàm.
Cöù nhö theá, moïi vaät ñeàu traûi qua quaù trình tuaàn hoaøn sinh sinh, dieät dieät khoâng ngöøng.
Baét ñaàu töø tröôøng sinh laàn löôït qua möôøi hai giai ñoaïn töùc laø töø nhoû yeáu ñeán lôùn maïnh, töø cöïc thònh ñeán suy baïi, cöù theá laëp ñò laëp laïi, ñoù laø nguyeân nhaân cuûa boán muøa thay nhau bieán ñoåi, khí cuûa haønh laàn löôït phaân boá, thoå kí sinh ôû daàn laø vì daàn laø maïnh xuaân thaùng gieâng. Khi ñoù khí trôøi giaùng xuoáng, khí ñaát daâng leân, trôøi ñaát hoøa ñoàng, coû caây vì theá maø naûy maàm. Cho neân thoå ñöôïc xem laø sinh ôû daàn cuõng laø vì thuaän theo traät töï nguõ haønh töông sinh. Ngoaøi ra khi maø can döông cheát thì ñuùng luùc can aâm sinh. Caùc can döông tính thuaän theo möôøi hai cung, caùc can aâm ñöôïc tính ngöôïc laïi, ñoù laø vì hai khí aâm döông khaùc nhau, phuø hôïp vôùi nguyeân lí “ ñaïo trôøi quay theo chieàu traùi ñaát, ñaïo ñaát quay theo chieàu phaûi”. Can döông laâm quan thì can aâm laø ñeá vöôïng, can aâm laâm quan thì can döông laø ñeá vöôïng, ñoù laø theo boán muøa. Coøn coù caùch noùi thôøi kyø moäc duïc laø baïi ñòa, toâi cho raèng caùch noùi ñoù ngöôïc vôùi leõ töï nhieân. Vì treû sô sinh laïi ñöôïc taém goäi laø ñöôïc giaûi tröø ueá baån, do ñoù caùc noùi treân khoâng coù söùc thuyeát phuïc, hôn nöõa ôû thôøi kyø giao thôøi cuûa vaïn vaät töø haït sang naûy maàm laø hôïp vôùi leõ töï nhieân, ngoaøi ra töø tröôøng sinh ñeán ñeá vöôïng laø giai ñoaïn vaïn vaät lôùn maïnh daàn. Vì vaäy neáu ñoù laø quan ñaùi, laâm quan, ñeá vöôïng laø giai ñoaïn höng vöôïng daàn leân.
Ngöôøi xöa ñoái vôùi thieân can phaân thaønh aâm döông , coøn khi noùi veà nguõ haønh thì khoâng chia thaønh aâm döông maø chæ chia thaønh thuaän, nghòch vaø phaân , hôïp. Ñieàu ñoù laø hôïp vôùi leõ töï nhieân vaø raát kyø dieäu. Qua thöïc tieãn kieåm nghieäm ta thaáy cho duø laø döông can tính xuoâi, aâm can tính ngöôïc hay moäc duïc laø ñaát sinh vöôïng cuûa can ngaøy ñeàu chöùng toû laø chính xaùc. Ñoäc giaû coù theå töï kieåm nghieäm.
Ghi nhôù möôøi can phoái hôïp vôùi söï vöôïng suy cuûa möôøi hai cung laø voâ cuøng quan troïng. Trong döï ñoaùn, baát kyø luùc naøo cuõng phaûi duøng ñeán noù. Caùch nhôù laø döïa vaøo hình baøn tay. Neáu can ngaøy sinh thuoäc moät trong naêm can döông thì can ngaøy sinh baét ñaàu töø tröôøng sinh ñeám thuaän theo thöù töï: tröôøng sinh, moäc duïc, quan ñaùi, laâm quan,..... moä, tuyeät ; coøn can ngaøy sinh laø can aâm thì baét ñaàu töø can ngaøy sinh laø tröôøng sinh ñeám ngöôïc leân. Nhö vaäy chæ caàn nhôù ñöôïc naêm can döông laø: giaùp , bính, maäu, canh, nhaâm öùng vôùi tröôøng sinh cuûa chính cuûa chuùng laø hôïi, daàn, tò, thaân ñeám thuaän theo voøng tay ñeán thaùng muoán bieát laø seõ ñöôïc nô ôû vaøo cung naøo ; ñoái vôùi tröôøng sinh cuûa naêm can aâm: aát, ñinh, tò, taân, quí öùng vôùi ngoï, daäu, tí, maõo, ñeám ngöôïc möôøi hai cung ñeán thaùng muoán bieát thì seõ bieát ñöôïc noù ôû vaøo cung naøo. Baïn ñoïc coù theå keát hôïp baûng treân vôùi hình baøn tay döôùi ñaây ñeå hieåu vaø ruùt ra phöông phaùp ghi nhôù.
DÖÏ ÑOÙAN THEO TÖÙ TRUÏ - Thieäu Vó Hoa Trang22
