Thiên Trường - Nam Định

Thiên Trường kinh đô thứ 2 của Triều Trần

Cập nhật : 05/07/2014
Thiên Trường kinh đô thứ 2 của Triều Trần




ThiênTrường kinh đô thứ hai của triều Trần

1. Theo sử cũ chép lại: tổ tiên nhà Trần làm nghề chài lưới, đánh cá. Cuốn Ngọc phả nhà Trần chép lại rằng: "Họ Trần đi nhiều nơi để tìm đất lập nghiệp, nhưng chỉ yêu mến khu Khang Kiện (nay là Tráng Kiện- thuộc xã Lộc Vượng, là đất làng Tức Mặc ngày nay), bèn dựng nhà thờ tổ tại đây”. Đây là vùng đất nằm ở cửa sông gần biển, trung tâm của vùng đồng bằng châu thổ, quần cư đông đúc, lại có thế Ngọa Long, là một thế đất quý, phát tích đế vương. Họ Trần đã tổ chức định cư và nhanh chóng tổ chức cuộc sống, trở thành dòng họ có thế lực mạnh ở vùng đất này.

 

 

Di tích đền Trần (Nam Định)

 Sau khi nhà Trần thay thế nhà Lý cai quản đất nước (1226), trung tâm quyền lực quốc gia vẫn là Thăng Long. Làng Tức Mặc đơn thuần chỉ là quê cha đất tổ, chỉ có hành cung và tiên miếu để vua về làm lễ hàng năm. Theo Đại Việt sử ký toàn thư: Mùa thu tháng 8 năm Tân Mão (1231) vua ngự đến hành cung Tức Mặc làm lễ thưởng ở Tiên Miếu, ban yến cho các bô lão, và cho lụa theo thứ bậc khác nhau”. Điều đó thể hiện truyền thống nhớ về cội nguồn của các vua nhà Trần. Mùa xuân năm Kỷ Hợi (1239), chỉ sau 14 năm cầm quyền, mặc dù công việc đất nước bộn bề, vua Trần Thái Tông đã cử quan Nhập nội Thái phó Phùng Tá Chu sửa "gia từ” ở đất Khang Kiện, đồng thời xây dựng cung điện kiểu cách không khác Kinh đô Thăng Long. Như vậy năm 1239, Tức Mặc đã bắt đầu hình thành khu cung điện mang dáng dấp đế đô Thăng Long. Mùa xuân năm Nhâm Tuất (1262), Thượng hoàng Trần Thái Tông ngự đến hành cung Tức Mặc ban tiệc lớn cho các hương lão tại đây.
Điều này có nghĩa, năm 1262 chúng ta đã có làng Tức Mặc với đơn vị hành chính là cấp hương (giống như ở thời Lý). Nhưng khi ấy, một làng (hương) to bằng một huyện bây giờ. Sau đó Thượng hoàng Trần Thái Tông đã xuống chiếu đổi hương Tức Mặc thành Phủ Thiên Trường. Trong Dư địa chí, Nguyễn Trãi chép: Phủ Thiên Trường bao gồm 4 huyện: Giao Thủy, Nam Chân, Mỹ Lộc và Thượng Nguyên. Hành cung Tức Mặc khi đó là thủ phủ. Kể từ khi chính thức được đổi thành Phủ Thiên Trường (1262) đến nay (2012), Thiên Trường- Nam Định đã trải qua 750 năm lịch sử.
2. Thời ấy, kinh đô Thăng Long cũng là một phủ. Và phủ được ban mỹ tự Thiên Trường có nghĩa là một đơn vị hành chính lớn hơn hương Tức Mặc. Hay hiểu một cách khác đi, là hương Tức Mặc được thăng hoa tầm quan trọng, nên đã được đổi từ hương thành phủ. Vậy nghĩa của Thiên Trường ra sao? Nghĩa thứ nhất đây là địa bàn của trời. Nghĩa thứ hai được hiểu là sự tồn tại dài lâu của trời.
 Sau khi đổi hương Tức Mặc thành phủ Thiên Trường, nhà Trần cho xây cung gọi là Trùng Quang (có nghĩa là sáng láng trở lại)- nơi Thượng hoàng về ngự sau khi truyền ngôi. Lại xây thêm một cung khác là Trùng Hoa cho vua nối ngôi ngự khi từ Thăng Long về chầu Thượng hoàng (lúc này Trần Thái Tông đã lên ngôi Thượng Hoàng, nhường ngôi cho con là Trần Thánh Tông). Lại làm thêm ở phía Tây cung Trùng Quang một ngôi chùa có tên Phổ Minh. Từ đó về sau, các vua nhà Trần sau khi nhường ngôi đều ngự ở cung Trùng Quang. Do đó đặt sắc dịch hai cung để hầu hạ, đặt quan lưu thủ để trông coi.
 Từ những gì sử sách còn chép lại, ta hoàn toàn có thể hình dung ra một vùng đô thị thời ấy, mà đây là đô thị hành chính. Thuật ngữ gọi là Thành thị quân vương. Còn đô thị kinh tế- đô thị cư dân gọi là thành thị chúng dân. Năm 1262 thời nhà Trần đã có thành thị quân vương mang mỹ tự Thiên Trường, vì thế có thể gọi Phủ Thiên Trường là Kinh đô thứ hai của triều Trần.
 Ở đây cũng cần làm rõ khái niệm Thiên Trường lớn và Thiên Trường nhỏ. Phủ Thiên Trường theo nghĩa hẹp chỉ quanh quẩn ở hương Tức Mặc, mà bây giờ hạt nhân của nó chính là khu Đền Trần. Bấy giờ Phủ Thiên Trường có 2 thiết chế triều chính (hai cung) và một thiết chế văn hóa (chùa Phổ Minh). Lúc đó đã có nghìn nghịt kẻ hầu người hạ nơi thành thị quân vương này. Diện mạo của đô thị đã hình thành từ thời đó. Và đô thị là một sản phẩm vô cùng quý của lịch sử Việt Nam. Lại có một Thiên Trường lớn nữa chính là cả vùng đất Nam Định bây giờ. Vì sao nói vậy? Bởi vì khi Ô Mã Nhi dẫn quân đuổi theo các vua nhà Trần, vua đã chạy về Thiên Trường mà giặc không tìm thấy. Đại Việt Sử ký toàn thư chép: sau đấy Vua nhà Trần đi ra biển bằng cửa Thiên Trường và thoát nạn. Mà cửa biển vua thoát nạn ấy cũng tên là Thiên Trường, nay là cửa Giao Thủy (cửa sông Hồng ra biển).
3. Có thể thấy, giá trị thứ nhất của Thiên Trường đó chính là sự hình thành diện mạo của một đô thị. Cái đô thị ấy là sản phẩm quý hiếm đối với lịch sử của một dân tộc mà hằng số gắn liền với 3 chữ N: Nông nghiệp- Nông dân- Nông thôn.
 Giá trị thứ hai, Thiên Trường từng là một Trung tâm chính trị của đất nước, là nơi nghỉ ngơi, làm việc, điều hành đất nước của các Thái Thượng Hoàng. Theo Lịch triều hiến chương loại chí: "Các vua nhà Trần sau khi nhường ngôi cho con đều về Thiên Trường. Mặc dù đã lui về Thiên Trường nhưng Thái Thượng Hoàng vẫn quan tâm đến chính sự, và vẫn có đủ quyền hành, kể cả quyền phế truất vua nọ, lập vua kia. Thượng Hoàng ở Thiên Trường, vua và các quan phải đến chầu theo định kỳ”.
Giá trị thứ ba của Thiên Trường: đây còn là Trung tâm quân sự. Mấy đời vua Trần khi giặc đuổi đánh, đều rút chạy từ Thăng Long về Thiên Trường. Có nghĩa là các vua Trần đã biến Thiên Trường thành căn cứ quân sự. Và cũng từ Thiên Trường, các vua Trần tiếp tục gây dựng lực lượng, rồi đưa lực lượng đánh lại và thu phục Thăng Long. Thiên Trường có một vai trò lớn trong hai cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên – Mông (lần 2 và lần thứ 3) của dân tộc.
Giá trị thứ tư, Thiên Trường là Trung tâm văn hóa, nơi ấy có kiến trúc cảnh quan: lâu đài, vườn Ngự uyển, nơi biểu diễn các trò múa hát… Đặc biệt những bài thơ hay nhất của đời Trần cũng được ra đời từ Thiên Trường. Sau khi đánh thắng giặc Nguyên Mông lần thứ 3, vua Trần Thánh Tông đã làm bài thơ Hạnh Thiên- Trường hành cung (chơi hành cung Thiên Trường). Bài thơ được làm từ thế kỷ 13 trở nên nổi tiếng đến nỗi, cách đây chừng mươi năm, Tổng thống Chi Lê sang thăm Việt Nam, vào thăm quan Văn Miếu, ông chợt đọc hai câu trong bài thơ đó: "… Trăng vô sự chiếu người vô sự. Nước ngâm thu, lồng trời ngậm thu…”, và ngỏ ý muốn tìm hiểu để biết bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh nào.
 Hơn thế, tại phủ Thiên Trường, các vua Trần cũng giữ được tục xăm mình hình rồng (một tục lệ cổ truyền dòng họ nhà Trần còn giữ được). Đại Việt sử ký toàn thư cũng còn ghi: Vua cha Trần Nhân Tông nói với vua con Trần Anh Tông, họ nhà ta vốn người ở hạ lưu (vùng cuối sông, cửa biển), vì thế phải xăm mình hình rồng vào đùi để tỏ ra là người không quên gốc rễ, nguồn cội.
Với vị trí chiến lược quan trọng của mình, với tất cả những giá trị nêu trên, Thiên Trường đã gắn bó với Vương triều Trần suốt 175 năm tồn tại, đã góp phần xứng đáng trong cuộc kháng chiến chống xâm lược Nguyên- Mông thế kỷ XIII. Sau này thời Lê- Mạc, Tây Sơn- nhà Nguyễn, suốt chiều dài lịch sử, vùng đất Thiên Trường luôn giữ vai trò trung tâm văn hóa, kinh tế của cả miền duyên hải.

Nguồn intenet

Tiện ích Bambu
Tin liên quan
Bạn cần tìm kiếm?
Advert Advert2 Advert3
TextLink
BAO LA VẠN SỰ

Mobile: 0913 290 384  /  Email: tranngockiem57@gmail.com hoặc tuvan@phuclaithanh.com

Copyright © 2014   BaoLaVanSu. Thiết kế và phát triển bởi Bambu®